Kartoteki i ewidencja operacyjna SB
Przykładowe karty z ewidencji operacyjnej SB z tekstem wprowadzającym Wiesława Kaczmarczyka, Archiwum IPN
Ewidencja operacyjna Służby Bezpieczeństwa była jednym z podstawowych narzędzi dotarcia do informacji zgromadzonych w materiałach operacyjnych, zebranych za pośrednictwem tajnych współpracowników, metod pracy operacyjnej i innych dostępnych SB źródeł. Ze względu na fakt, że materiały archiwalne zostały w wielu przypadkach zniszczone, zapisy ewidencyjne są często jedynym dowodem zainteresowania Służby Bezpieczeństwa osobami lub sprawami.
Każdą osobę lub sprawę, która była w zainteresowaniu Służby Bezpieczeństwa, rejestrowano w dzienniku rejestracyjnym, wypełniając jednocześnie kartę rejestracyjną, umieszczaną następnie w kartotece. Unikalny numer rejestracyjny identyfikował sprawę lub osobę. Działalnością ewidencyjną i archiwalną w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych zajmowało się Biuro „C” MSW, które miało swoje wojewódzkie odpowiedniki w postaci wydziałów. Informacje o sprawach rejestrowanych przez terenowe jednostki operacyjne SB gromadzono w kartotekach terenowych oraz w centralnej kartotece w Warszawie.
W przypadku poszukiwania informacji o osobach i sprawach interesujących Służbę Bezpieczeństwa sprawdzeń dokonywano w kartotece terenowej, jak i centralnej. Ten prosty system pozwalał dotrzeć do wszystkich informacji zebranych przez Służbę Bezpieczeństwa. Po zakończeniu rozpracowywania osób lub spraw zebrana dokumentacja była archiwizowana w Biurze „C” MSW lub jego terenowych odpowiednikach. Zapisy w dzienniku rejestracyjnym uzupełniano o datę zakończenia sprawy bądź o sygnaturę archiwalną, na kartach podawano obie informacje.
Liczby rzymskie w numerach (sygnaturach) archiwalnych odpowiadały rodzajom archiwaliów: I – akta tajnych współpracowników i innych osobowych źródeł informacji, II – akta spraw operacyjnych, III – akta spraw śledczych, IV – akta spraw obiektowych. W przypadku zmikrofilmowania materiałów archiwalnych ich oznaczenia zmieniano, zastępując cyfry rzymskie arabskimi.
Podstawowe rodzaje pomocy ewidencyjnych to: kartoteka, dziennik rejestracyjny, dziennik archiwalny, dziennik koordynacyjny, inwentarz mikrofilmów, baza elektroniczna (ZSKO – Zintegrowany System Kartotek Operacyjnych).
Wiesław Kaczmarczyk, Archiwum IPN
Pliki do pobrania
- Karta ewidencyjna wzór EO-130/1 z kartoteki zagadnieniowej Biura „C” MSW (tematycznego skorowidza archiwalnego) dot. akt sprawy obiektowej krypt. „Zorza II”, WAK_18_01_99_1738-1739. (pdf, 326.81 KB)
- Karta ewidencyjna wzór EO-4/77 (karta rejestracyjna) dot. założenia sprawy obiektowej krypt. „Wizyta III” przez Wydział IV SUSW w Warszawie, WAK_18_01_99_1740-1741. (pdf, 466.77 KB)
- Karta ewidencyjna wzór EO-4C/78 rejestrująca środki operacyjne („W” - tajny masowy przegląd korespondencji, „PT” - podsłuch telefoniczny” i „B” - obserwacja) zastosowane przez Wydział IV SUSW w Warszawie w sprawie obiektowej krypt. „Wizyta III”, WAK_18_01_99_1742-1743. (pdf, 333.58 KB)
- Karta ewidencyjna wzór Mkr-2 z kartoteki tematycznej (kryptonimów) Biura „C” MSW dot. sprawy obiektowej krypt. „Wizyta III” prowadzonej przez Wydział IV SUSW w Warszawie, z informacją o archiwizacji i sygnaturze akt w archiwum Wydziału „C” SUSW, WAK_18_01_99_1744-1745. (pdf, 249.12 KB)
- Plan działania jednostek ewidencji operacyjnej w okresie pobytu Papieża w PRL, IPN BU 0645/40, s. 5 (pdf, 502.85 KB)